[vc_row][vc_column][vc_column_text]Deponijski gasovi nastaju kao rezultat brojnih bioloških, hemijskih, fizi?kih i drugih reakcija, koje su rezultat razgradnje organskog otpada u aerobnim i anaerobnim uslovima.

Najve?i dio deponijskih gasova ?ine, zna?i, metan (CH4) i ugljen-dioksid (CO2), ali se izdvajaju i jedinjenja sumpora, azota, i dr. Deponijski gasovi dovode do pojave neprijatnog mirisa, osloba?anja neznatne koli?ine toplote, slijeganja tla deponije i sli?nih neželjenih reakcija.

Pravac i intenzitet kretanja deponijskih gasova kroz slojeve otpada i zemljišta je vrlo složen. Gas teži da napusti tijelo deponije onim putem na kojem mu se pruža najmanji otpor. Sa porastom mase otpada u visinu, horizontalni tok gasa je intenzivniji.

Koli?ina gasa koji se stvara na deponiji zavisi od koli?ine, vrste i starosti deponovanog otpada, vremena deponovanja, na?in održavanja deponije i meteoroloških uslova. Ne postoji obrazac kojim bi se ta?no utvrdila koli?ina gasa, ali na osnovu iskustvenih podataka, zaklju?eno je da se najve?e koli?ine deponijskih gasova izdvajaju u prvih 15 godina eksploatacije deponije, sa dostizanjem maksimalnih vrijednosti u drugoj i tre?oj godini. Nakon ovog perioda, produkcija gasova ima nagli pad, a poslije dvadesete godine dobija konstantnu vrijednost.

Porast koli?ine generisanog gasa je povezan sa procentom organskog otpada u deponiji. Sa pove?anjem procenta organskog otpada pove?ava se i koli?ina generisanog gasa. Odre?ene vrste organskog otpada sadrže velike koli?ine hranljivih sastojaka za bakterije (natrijum, kalijum, kalcijum i magnezijum), što prouzrokuje ve?u aktivnost bakterija, a samim tim i ve?u koli?inu proizvedenog gasa. Odre?ene vrste otpada sadrže jedinjenja koja negativno uti?u na aktivnost bakterija, uzrokuju?i smanjenje generisanja gasa. U slu?aju bakterija koje proizvode metan štetno dejstvo predstavlja prisustvo soli u visokim koncentracijama.[/vc_column_text][vc_single_image image=”10169” img_size=”full” add_caption=”yes” alignment=”center”][vc_column_text]Produkcija metana po?inje kada se sav kiseonik potroši. Što je više kiseonika u deponiji, to aerobne bakterije duže razlažu otpad. Ako je otpad samo djelimi?no prekriven slojem zemlje ili se ?esto miješa, bi?e prisutno više kiseonika, tako da ?e aerobne bakterije živjeti duže i duži period ?e proizvoditi ugljenik (IV)-oksid i vodu. Ako je otpad sabijen (kompaktiran), proizvodnja metana ?e po?eti ranije, odnosno ?im anaerobne bakterije zamjene aerobne bakterije. Anaerobne bakterije postaju dominantne, samo kada aerobne bakterije potroše kiseonik, tako da bi bilo kakvo prisustvo kiseonika u deponiji dovelo do usporenja produkcije metana. Promjene atmosferskog pritiska mogu tako?e da uti?u da se kiseonik iz okoline na?e u deponiji i ta mogu?nost postoji kod slojeva na manjim dubinama u kojima tada dolazi do aerobne faze razgradnje otpada.

Vlažnost
Koli?ina vodenog taloga i periodi kada pada kiša ili snijeg tokom jedne godine, su osnovni faktori koji uti?u na kinetiku reakcija. Prisustvo odre?ene koli?ine vode u deponiji povec?ava produkciju gasa, jer vlaga podsti?e rast bakterija i transport hranljivih sastojaka do svih dijelova deponije. Sadržaj vlage od 40 % i više dovodi do maksimalne produkcije gasa. Kompaktnost otpada uti?e na smanjenje produkcije gasa jer je pove?ana gustina deponije i smanjena infiltracija vode u sve slojeve otpada. Proizvodnja gasa je ve?a u slu?aju jakih padavina i – ili ako su prisutni propusni pokrivni slojevi koji omogu?avaju dovod dodatnih koli?ina vode u deponiju.

Temperatura
Temperatura pove?ava bakterijsku aktivnost, što direktno ima za posljedicu pove?anje produkcije gasa. Sa druge strane, niske temperature inhibiraju bakterijsku aktivnost, tako da bakterijska aktivnost pada drasti?no ispod 10 °C. Vremenske promene imaju zna?ajan uticaj na plitke deponije. Ovo je posledica toga što bakterije nisu izolovane u odnosu na temperaturne promjene, kao što je slu?aj sa dubokim deponijama gdje debeli slojevi tla pokrivaju otpad. U pokrivenoj deponiji se održava stabilna temperatura, što dovodi do povišenja produkcije gasa. Bakterijska aktivnost osloba?a toplotu, stabilišu?i temperaturu deponije izmedu 25 i 45 °C, a pojava temperature i do 70 °C je registrovana u nekim deponijama. Više temperature stvaraju povoljne uslove za volatilizaciju i hemijske reakcije. Kao opšte pravilo se može uzeti da se emisije NMHC (nemetanskih ugljovodonika) udvostru?e sa svakim porastom temperature od 18 °C.

Starost otpada
Iz novodeponovanog otpada ?e nastajati više gasa u odnosu na otpad koji je na deponiji duže vrijeme. Deponije obi?no proizvode zna?ajne koli?ine gasa izmedu jedne i tri godine. Maksimumi generisanja gasa su u periodu od pet do sedam godina, nakon što je otpad odložen na deponiju. Nakon 20 godina po deponovanju, nastajanje deponijskog gasa je minimalno i u tragovima, dok se manje koli?ine gasa mogu emitovati i poslije pedeset godina.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]